Bahasa Pamona

Pamona
Dituturkan diSulawesi, Indonesia
Jumlah penutur106,000  (tidak ada tanggal)
Rumpun bahasa
Kode-kode bahasa
ISO 639-3pmf

Bahasa Pamona, juga dikenal sebagai bahasa Poso, digunakan oleh sekitar 200.000 orang dari suku Pamona di Indonesia. Bahasa Pamona hanya mempunyai ragam lisan dan tidak mempunyai tulisan seperti halnya bahasa Batak, Jawa, Mandarin, Thailand, dan lain-lain. Keunikan bahasa Pamona terletak pada huruf terakhir setiap katanya yang pasti diakhiri dengan huruf vokal (suku kata terbuka). Masing-masing subsuku Pamona (Wingkendano, Onda'e, Pebato, Lage, Lamusu, dan sebagainya) mempunyai sedikit perbedaan baik dalam intonasi maupun kata-kata tertentu yang tidak dipunyai oleh subsuku yang lain.Poso sendiri merupakan salah satu kabupaten yang sangat besar dengan beberapa suku yang mendiami daratan tersebut seperti : Pamona yang merupakan suku terbesar di Poso, Bada, Napu, Mori, dan Tojo Una-una.

Bahasa Pamona juga mengenal strata dalam penuturan dengan tingkat kesopanan tertentu (Kata-kata yang dipakai di bawah ini tidak diklasifikasikan). Namun secara umum, masing-masing subsuku dapat mengerti satu sama lain ketika bercakap-cakap.

Kata ganti orang

Singkatan-singkatan berikut digunakan dalam penjelasan bahasa Pamona:

  • kata disingkat k
  • bahasa disingkat b
B.IndonesiaB.Pamona
k.ganti orang pertama tunggalsayayaku
k.ganti orang pertama jamakkami, kitayaku pai si'a/ntau se'e, kita
k.ganti orang kedua tunggalandasiko, komi (untuk orang yang lebih tua/terpandang)
k.ganti orang kedua jamakkaliansiko pai si'a/ntau se'e
k.ganti orang ketiga tunggaldiasi'a
k.ganti orang ketiga jamakmerekantau se'e

Kata ganti pemilik

B.IndonesiaB.Pamona
KertaskuKartasaku
KertasmuKartasamu
KertasnyaKartasanya
Kertas kami, kitaKartasa mami, Kartasa ta
Kertas kalianKartasa mi
Kertas merekaKartasa ntau se'e
Kertas ini milik kalianKartasa se'i anu ntau se'e
Kertasnya (kepunyaan) LembaKartasa i Lemba

Kata tanya

  • Nja (Apa)
  • Rimbe'i (Dimana)
  • Ncema (Siapa)
  • Mokuja (Mengapa)
  • Pia (Kapan)
  • Wambe'i (Bagaimana)

Bilangan

  • Satuan (Ba'a) ==> 1:Samba'a, 2:Radua, 3:Tatogo, 4:Aopo, 5:Alima, 6:Aono, 7:Papitu, 8:Uayu, 9:Sasio, 10:Sampuyu
  • Puluhan (Puyu) ==> 11:Sampuyu samba'a ..., 54:Alimampuyu aopo ..., 99:Sasiompuyu sasio
  • Ratusan (Atu) ==> 100:Saatu ..., 500:Alimaatu..., 900:Sasioatu
  • Ribuan (Cowu) ==> 1.000:Sancowu..., 5.000:Alimancowu..., 9.000:Sasioncowu
  • Puluhan ribu (Puyuncowu) ==> 10.000:Sampuyuncowu..., 50.000:Alimampuyuncowu..., 90.000:Sasiompuyuncowu
  • Ratusan ribu (Atuncowu) ==> 100.000:Saatuncowu..., 500.000:Alimaatuncowu..., 900.000:Sasioatuncuwu

Kamus Kata

Berikut ini beberapa contoh kata-kata dalam bahasa Pamona dan padanannya dalam bahasa Indonesia :

Bahasa IndonesiaBahasa Pamona
AmbilTima
AnakAna
BerapaSangkuja
BahasaBasa
BukanBanya
CariMampepali
CiptaLaburu
DanauNdano, Rano
DinginMarandindi
DiaSi'a
HidupTuwu
HitungImba
JembatanYondo
KamuSiko
KerjaMotetala
KuatMaroso
LembahTampe
MakanMangkoni
MinumManginu
MasukMesua
OmpongNgiro
OrangTau, To
PanasMarameda
PerempuanWe'a
PriaTuama
RamaiMadoro
RenangMonangu
RinduMawo
SayaYaku
SimpanDika
SiapaSema
Tanah Tempat tinggalTana
TempatTampa
TetapiPaikanya
TimbaTombu
TuhanPue
TamatPuramo
Tapipaikanya

Contoh kalimat

  1. Tana Poso au kupomawo (Tanah Poso yang kucinta)
  2. Yaku ri suruga (saya ke surga)
  3. Re'e sampuyuncowu surodadu tuama ri Tana Poso (Ada 10.000 serdadu/tentara pria di Tanah Poso)
  4. Rano Poso ri Tentena kare'enya (Danau Poso terletak di Tentena)
  5. Tabeaku ri be'a au motunda ri sori ine I Lemba (Salam saya untuk gadis yang duduk di sebelah ibunya Lemba)
 
Bahasa Indonesia (Isyarat 2)
 
 
 
 
 
 

Baduy Betawi Indonesia Peranakan 1 Javindo 1 Jawa Kangean Kawi Madura Osing Pecok 1 Sunda Tengger

 
 
 

Abui Adang Adonara Alor Amarasi Anakalangu Bali Bengkala 2 Bilba Bima Blagar Bunak b Dela-Oenale Dengka Dhao Ende Hamap Helong Ile Ape Kabola • Kafoa • Kamang • Kambera Kedang Kelon • Kemak b Ke'o Kepo' Kodi Komodo Kui Kula Lamaholot Lamalera Lamatuka Lamboya Lamma • Laura Lembata Barat Lembata Selatan Levuka Lewo Eleng Lewotobi Lio Lole Melayu Bali Melayu Kupang Melayu Larantuka Mamboru Manggarai Nage Nedebang Ngada Ngada Timur Palue Rajong Rembong Retta • Ringgou Riung Rongga Sabu Sasak Sawila Sikka So'a • Sumbawa Tambora Tereweng • Termanu Tetun b Tewa • Tii • Uab Meto Wae Rana • Wanukaka Wejewa Wersing

 
 
 

Abal Ampanang Aoheng Bahau Bakati' Barangas Bekati' Rara • Bekati' Sara • Bakumpai Banjar Basap • Benyadu' Bidayuh Biatah • Bidayuh Bukar-Sadong • Bolongan • Bukat Bukitan • Burusu • Dusun Deyah Dusun Malang Dusun Witu Embaloh Hovongan Iban a Jangkang Kayan Mahakam Kayan Busang Kayan Sungai Kayan Kayan Mendalam Kayan Wahau Kelabit a Kembayan Kendayan Keninjal Kenyah Kelinyau Kenyah Wahau Kereho Kohin Lawangan Lengilu Lun Bawang Ma'anyan Melayu Berau Melayu Bukit Melayu Kutai Kota Bangun Melayu Kutai Tenggarong Melayu Dayak Modang Mualang Ngaju Okolod Ot Danum Paku Punan Aput Punan Merah Punan Merap • Punan Tubu • Putoh • Ribun • Sa'ban • Sanjau Basap • Sanggau Seberuang Segai Selungai Murut • Semandang • Sembakung Murut • Siang Tagal Murut • Taman Tausug Tawoyan Tidong Tunjung Uma' Lasan • Uma' Lung

 
 
 

Andio Aralle-Tabulahan Bada Bahonsuai Bajau Indonesia Balaesang Balantak Bambam Banggai Bantik • Baras • Batui • Behoa • Bentong • Bintauna • Boano • Bobongko Bolango • Bonerate • Budong-Budong • Bugis Bungku Buol • Busoa • Campalagian Cia-Cia Dakka • Dampelas • Dondo • Duri Enrekang Gorontalo Kaidipang Kaili Da'a • Kaili Ledo • Kaili Unde • Kaimbulawa • Kalao • Kalumpang • Kamaru Kioko • Kodeoha • Konjo Pegunungan • Konjo Pesisir Koroni • Kulisusu • Kumbewaha • Laiyolo • Lasalimu • Lauje Lemolang Liabuku Lindu • Lolak • Maiwa Makassar Melayu Makassar Melayu Manado Malimpung Mamasa Mamuju • Mandar Moma • Mongondow Mori Atas Mori Bawah Moronene • Muna Napu • Padoe Pamona Panasuan Pancana • Pannei • Pendau • Ponosakan • Rahambuu • Rampi • Ratahan • Saluan • Sangir Sarudu Sedoa • Seko Padang • Seko Tengah • Selayar Suwawa • Tae' Taje • Tajio • Talaud Taloki Talondo' • Toala' • Tolaki Tomadino Tombelala Tombulu Tomini • Tondano • Tonsawang Tonsea Tontemboan Topoiyo • Toraja-Sa'dan Totoli Tukang Besi Selatan Tukang Besi Utara Ulumanda' • Uma • Waru • Wawonii Wolio Wotu

 
 
 

Alune Amahai Ambelau Aputai Asilulu Babar Tenggara • Babar Utara • Banda • Barakai Bati • Batuley • Benggoi • Boano • Bobot • Buli Buru • Dai • Damar Barat • Damar Timur • Dawera-Daweloor • Dobel • Elpaputih • Emplawas • Fordata • Galela Gamkonora • Gane • Gebe • Geser-Gorom • Gorap • Haruku • Hitu • Horuru • Hoti • Huaulu • Hukumina • Hulung • Ibu • Ili'uun • Imroing • Kadai • Kaibobo • Kamarian • Kao • Karey • Kayeli Kei Kisar Koba • Kola • Kompane • Kur • Laba • Laha • Larike-Wakasihu • Latu • Leti • Liana-Seti • Lisabata-Nuniali • Lisela • Lola • Loloda • Lorang • Loun • Luang • Luhu • Maba • Makian Barat • Makian Timur • Melayu Ambon Melayu Bacan Melayu Banda Melayu Maluku Utara Mangole • Manipa • Manombai • Manusela • Mariri • Masela Barat • Masela Tengah • Masela Timur • Masiwang • Modole • Moksela • Naka'ela • Nila • Naulu Selatan • Naulu Utara • Nusa Laut • Oirata • Pagu • Palumata • Patani • Paulohi • Perai • Piru • Roma • Sahu • Salas • Saleman • Saparua • Sawai Seit-Kaitetu • Selaru • Seluwasan • Sepa • Serili • Serua • Sula • Tabaru • Taliabu • Talur • Tarangan Barat • Tarangan Timur • Tela-Masbuar • Teluti • Teor • Ternate Ternateño1 Te'un • Tidore Tobelo Tugun Tugutil • Tulehu • Ujir • Waioli • Watubela • Wamale Selatan • Wamale Utara • Yalahatan • Yamdena

 
 
 

Abinomn 3 Abun 3 Aghu Airoran Ambai Anasi Ansus Arandai Arguni As Asmat Pantai Kasuari • Asmat Tengah • Asmat Utara • Asmat Yaosakor • Atohwaim Auye Awbono Awera Awyi Awyu Asue Awyu Tengah • Awyu Edera • Awyu Jair • Awyu Utara • Awyu Selatan • Bagusa Baham Barapasi Bauzi • Bayono • Bedoanas • Beneraf • Berik • Betaf • Biak Biga • Biritai • Bonggo • Burate • Burmeso • Burumakok • Buruwai • Busami • Citak Citak Tamnim • Dabe • Damal • Dani Lembah Bawah • Dani Lembah Tengah • Dani Lembah Atas • Dani Barat • Dao • Dem • Demisa • Dera • Diebroud • Dineor • Diuwe • Doutai • Duriankere • Dusner Duvle • Edopi • Eipomek • Ekari • Elseng 3 Emem • Eritai • Erokwanas • Fayu • Fedan • Foau • Gresi • Hatam 3 Hupla • Iau • Iha • Iha Pijin 4 Irarutu Iresim • Isirawa • Itik • Iwur • Jofotek-Bromnya • Kaburi • Kais • Kaiy • Kalabra • Kamberau • Kamoro • Kanum Bädi • Kanum Ngkâlmpw • Kanum Smärky • Kanum Sota • Kapauri • Kaptiau • Karas • Karon Dori • Kaure • Kauwera • Kawe • Kayagar • Kayupulau • Kehu 5 Keijar • Kemberano • Kembra 5 Kemtuik Ketengban • Ketum • Kimaghima • Kimki • Kirikiri • Kofei • Kokoda • Kombai • Komyandaret • Konda • Koneraw • Kopkaka • Korowai • Korupun-Sela • Kosare • Kowiai • Kuri • Kurudu • Kwer • Kwerba • Kwerba Mamberamo • Kwerisa • Kwesten • Kwinsu • Legenyem Lepki 5 Liki • Maden • Mai Brat Mairasi • Maklew • Melayu Papua Mander • Mandobo Atas • Mandobo Bawah • Manem • Manikion • Mapia • Marau • Marind • Marind Bian • Masimasi • Massep 3 Matbat • Mawes • Ma'ya • Mekwei • Meoswar • Mer • Meyah • Mlap • Mo • Moi • Molof 5 Mombum • Momina • Momuna • Moni • Mor • Mor • Morai • Morori • Moskona • Mpur 3 Munggui • Murkim 5 Muyu Utara • Muyu Selatan • Nafri Nakai • Nacla • Namla 5 Narau • Ndom • Nduga • Ngalum • Nggem • Nimboran • Ninggerum • Nipsan • Nisa • Obokuitai • Onin • Onin Pijin 4 Ormu • Orya • Papasena • Papuma • Pom • Puragi • Rasawa • Riantana • Roon • Samarokena • Saponi • Sauri • Sause • Saweru • Sawi • Seget • Sekar • Semimi • Sempan • Sentani Serui-Laut • Sikaritai • Silimo • Skou Sobei Sowanda • Sowari • Suabo • Sunum • Tabla • Taikat • Tamagario • Tanahmerah • Tandia • Tangko • Tarpia • Tause • Tebi • Tefaro • Tehit • Tobati Tofanma 5 Towei • Trimuris • Tsaukambo • Tunggare • Una • Uruangnirin • Usku 5 Viid • Vitou • Wabo • Waigeo • Walak • Wambon • Wandamen • Wanggom • Wano • Warembori • Wares • Waris • Waritai • Warkay-Bipim • Waropen Wauyai • Woi • Wolai • Woria • Yahadian • Yale Kosarek • Yali Angguruk Yali Ninia • Yali Lembah • Yaqay • Yarsun • Yaur • Yawa • Yei • Yelmek • Yeretuar • Yetfa • Yoke • Zorop

 

1 Kreol 2 Bahasa isyarat 3 Bahasa isolat 4 Bahasa Pidgin 5 Tidak diklasifikasikan
a juga dituturkan di Malaysia dan/ Brunei Darussalam. • b juga dituturkan di Timor Leste, Papua Nugini dan/ negara-negara Oseania lainnya. Italik: Bahasa punah atau bahasa mati.

*Catatan: Kalimantan dan Papua di sini hanya yang termasuk dalam teritori Indonesia.


Sumber :
id.wikipedia.org, indonesia-info.net, wiki.program-reguler.co.id, dsb.